قوانین گمرکی و پروسه تجارت خارجی فرایند بسیار سخت و آزار دهنده برای فعال اقتصادی و بازرگان

سید کمال الدین سید ریحانی مدیر عامل شرکت شناسا در مصاحبه با خبرنگار روزنامه تعادل در مورد ورود کالاهای قاچاق می گوید: واردات کالای قاچاق بیشتر به شیوه ته‌لنجی‌ و از طریق خودروهای شوتی وارد کشور می‌شود. اما اغلب کالاهایی که وارد بازار می‌شوند، از جمله لوازم یدکی، فیک هستند. به‌طور نمونه، یک کالا با برند فیک ساخت آلمان وارد کشور می‌شود؛ این درحالی است که همین کالا در چین تولید شده، بدون اینکه تحت لیسانس کشور آلمان باشد. اما لیبل تولید کشور آلمان روی آن زده می‌شود و عنوان نمی‌کنند که تولید چین است.

سید ریحانی در خصوص مبدا ورودی این کالاهای قاچاق و غیراصل کدام کشورها هستند، می‌گوید: مبدا برخی از این کالاهایی که به‌صورت فیک یا قاچاق وارد کشور می‌شود، «چین» است . اما برخی از این کالاها هم توسط تولیدکنندگان زیرزمینی تولید می‌شوند.

وی درباره علت بروز این مشکل در چرخه تجارت و اقتصاد اظهار می دارد، که قوانین گمرکی و پروسه تجارت خارجی ایران یک فرآیند بسیار سخت و آزاردهنده برای فعال اقتصادی و بازرگان است. از این رو، بازرگان اهل و اصیل ممکن است از بازار خارج شده و به فعالیت ادامه نمی دهد و یا برخی ترجیح دهند، کالایشان را به صورت ته‌لنجی و قاچاقی وارد کشور کند. حال ممکن است در این فرآیند کالاهایی که به صورت غیررسمی وارد می‌شوند، بی‌اصالت باشند، که البته حجم آنها هم بالاست.

مدیر عامل شرکت شناسا همچنین در مورد نقش حاکمیت در این رابطه این طور اظهار می دارد که قوانین گمرکی و پروسه تجارت خارجی ایران یک فرآیند بسیار سخت و آزاردهنده برای فعال اقتصادی وبازرگان است. از این رو، ممکن است یک بازرگان ترجیح بدهد، کالایش را به صورت ته‌لنجی و قاچاقی وارد کشور کند.

سید ریحانی در پاسخ به پرسش خبرنگار تعادل در مورد راهکارهای تشخیص کالای قاچاق گفت: قطعا یکی از روش‌ها همین گواهی اصالت است که البته ریزه‌کاری‌های زیادی دارد. این اصالت باعث می‌شود مصرف‌کننده هم سمت کالایی برود که اصالتش تایید شده است.

وی می‌گفت: اگر کسب وکارهای اهلیت‌دار مجوز اصالت را صادر کنند، با چنین اقدامی، کالای فیک و قاچاق روی دست تولیدکننده و واردکننده می‌ماند و کم‌کم بازارشان را از دست می‌دهند.  مدیرعامل شناسا با بیان اینکه با صدور گواهی اصالت، مصرف‌کننده نهایی به فرایند عرضه و تقاضا نظم می‌بخشد، اظهار می‌کند: مصرف‌کننده نهایی می‌‌داند کالایی که خریداری کرده گواهی اصالت دارد و صاحب کالا مشخص است، در صورت مشکل‌دار بودن کالا می‌تواند آن را به صاحب کالا مرجوع کند.

از آن سو، می‌داند که غیراصل همین کالایی که خریداری کرده نیز در بازار وجود دارد، اما چون برچسب اصالت ندارد، قاچاق است. حال در صورتی‌که اقدام به خرید این کالا بدون برچسب کند، ضمانتی وجود ندارد و نمی‌تواند مشکلات مربوط به آن را پیگیری کند.

او در ادامه توضیح می‌دهد: در چنین شرایطی دیگر عرضه‌کننده کالای قاچاق نمی‌تواند، کالای فیکش را به اسم کالای اصل بفروش برساند.

به گفته سیدریحانی، جدای از این موارد، از آنجایی که حاکمیت از اجرای کد رهگیری اهدافی دارد و می‌خواهد کالا را ردیابی کند؛ می‌تواند با برون‌سپاری به بخش خصوصی نه تنها رهگیری را انجام دهد، بلکه اصالت کالا را هم بسنجد تا کالای معتبر در بازار عرضه شود.

اظهارات وی همچنین اظهار داشت، برای صدور این گواهی، با مجوزی که در سال 91 از اتحادیه برای برچسب اصالت کالا گرفتیم حالا فقط بازرگان باید کالایش را به ما ارایه بدهد تا آن را بررسی کنیم، اگر نیاز باشد، تست‌های کیفیتی را از مراکز مربوطه “مثل پژوهشکده توسعه و تکنولوژی دانشگاه شریف” دریافت می‌کنیم؛ اگر صلاحیت کالا تایید شود، برچسب‌ تایید اصالت می‌دهیم که کیفیت را تضمین می‌کند.

از آنسو، مصرف‌کننده هم از طریق استعلام، متوجه می‌شود، که کالا برای کدام کشور است و شماره فنی آن چیست. به این ترتیب با این روش می‌توانیم به مصرف‌کننده کمک کنیم که کالای اصل را خریداری کند.

نادر روان فعال اقتصادی و عضو هیئت مدیره شناسا در مورد علت اصلی قاچاق و اقدام برای کاهش آن به روزنامه تعادل گفت: بحث قاچاق احتیاج به ریشه‌یابی دارد. اولا باید مشخص شود که چرا یک فرد حاضر ‌به استفاده از کالای قاچاق می‌شود و دوم اینکه چگونه کالای قاچاق عرضه می‌شود؟

اگر گرایش به قاچاق را مسیریابی و علت‌یابی کنیم، می‌بینیم از دلایل بروز پدیده قاچاق، مشکلات مربوط به فرآیند واردات، سختی و زمان‌بر بودن فرآیندهای گمرکی برای بازرگانان برای ورود کالایشان به کشور است. حال هرچه این فرآیند تسهیل‌ شود، تمایل بازرگان به استفاده از روند رسمی هم افزایش می‌یابد.

این فعال اقتصادی معتقد است که یک بازرگان تمایلی ندارد که از مبادی غیررسمی وقاچاق کالای خود را وارد کند، اما وقتی می‌بیند ورود کالا از مبادی رسمی دشوار و…  سختگیرانه است، خودش را کنار می‌کشد؛ چراکه قوانین گمرکی به گونه‌ای است که زمان ترخیص کالا را چندبرابر افزایش می‌دهد و این فرایند سبب خواب سرمایه بازرگان می‌شود.

در این چرخه معیوب، بازرگان اصیل کنار می‌رود واینجاست که فضا برای قاچاق باز می‌شود. حال به گفته روان، از آنجایی که تقاضا برای کالای قاچاق همچنان در بازار وجود دارد، افرادی که به صورت غیررسمی کار می‌کنند، به این بخش از تقاضای بازار پاسخ می‌دهند.

البته او عنوان می‌کند که برای درک مساله قاچاق باید سطح سلیقه، توان ونیاز طرف تقاضا در بازار را نیز در نظر گرفت وسنجید؛ چون کالایی که به‌صورت غیررسمی وارد شده قطعا ارزان‌تر از کالایی است که از مبادی رسمی وارد شده. از طرفی، به دلیل فشارهای اقتصادی تمایل به کالای قاچاق در بین مردم نیز بیشتر است.

این درحالی است که خیلی از کالاهای قاچاق، فیک هستند و نمایندگی رسمی و گارانتی ندارند. یا بعضا به اسم برندهای معتبر خارجی وارد می‌شوند، درحالی که تولید غیرمجاز کشور چین هستند. از نگاه او، نخستین راه کاهش قاچاق، تسهیل فرآیند ورود کالای با کیفیت است.

دومین گام برای کاهش قاچاق کالا از نظر عضو هیئت مدیره شناسا صدورگواهی اصالت است که این هم البته به استقبال مصرف‌کنندگان بستگی دارد. مثل مواد غذایی که هولوگرام‌های اصالت دارند و تاریخ انقضا و نحوه واردات آنها مشخص است. همان کاری که سامانه شناسه کالا برای مدیریت تجارت رسمی فراهم می‌کند.

نادر روان همچنین در ادامه توضیح می‌دهد، دولت هم‌اکنون به دنبال اجرای پروژه شناسه کالا و کد رهگیری است، پیش از این هم پروژه‌هایی در مورد کالاهای دارویی و غذایی پیاده‌سازی شده، اما از آنجایی که زیرساخت مناسب فرهنگی نداشته، موفقیت چندانی کسب نکرده است.

بنابراین باید بررسی کرد که چرا با وجود اقداماتی که تاکنون انجام شده، هنوز درصد زیادی از مردم اصالت کالاهایی که می‌خرند را استعلام نمی‌کنند که این کار با همکاری دولت و بخش خصوصی شدنی است، اما باید زیرساخت‌های آن را فراهم کرد و با تبلیغاتی که صورت می‌گیرد، مردم بدانند که استفاده از شناسه و استعلام اصالت، برایشان امتیازاتی دارد.