ابتکار و خلاقیت ذهن انسان
یکی از حیرتانگیزترین چیزهایی که هر روز مقابل دیدگان ما رخ میدهد و ما به راحتی از کنار آن میگذریم، مکانیسم کار کردن خودروهاست. هر چند این حیرتزدگی بیشتر متوجه بزرگی و عظمت ذهن انسان است که این مکانیسم را مبتکرانه و نوآورانه خلق کرده است. وقتی به ظاهر تمام فلزی موتور خودرو نگاه میکنیم شاید باورش برای ما سخت باشد که بپذیریم؛ پشت آن ظاهر خشن و بی روح، عظمتی از دقت و ظرافتِ در اندیشه نهفته است.
یک سوی این شگفتی را میتوان در محاسبات دقیق قطعات موتور خودرو ملاحظه کرد. قطعات مکانیکی با کار کردن و گذشت زمان همانند هر شی دیگری در این عالم، فرسوده و خراب میشوند و نیاز به تعویض آنها امری اجتنابناپذیر است. اما هر کالایی نمیتواند جایگزین قطعه فرسوده و خراب شود و باید قطعه یدکی اصلی، با محاسبه، دقت و ظرافت تولید شود تا بتواند به شایستگی جای قطعه فرسوده را پر کند. بنابراین اصالت کالا در خودرو، دو نتیجه مهم را در پی دارد:
سازگاری و طول عمر قطعات خودرو
اول اینکه قطعه اصیل به علت داشتن استانداردهای لازم با دیگر لوازم موتور خودرو سازگاری دارد و عملکرد موتور را با چالش مواجه نمیسازد. دوم اینکه قطعه اصیل دارای عمر مفید بیشتری نسبت به موارد مشابه خود است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که اصالت کالا در لوازم موتوری خودرو هم کار کردن صحیح موتور را تضمین میکند و هم طول عمر آن را افزایش میدهد. البته اصالت کالا منحصر در لوازم داخل بدنه موتور خودرو نیست بلکه اصالت لوازم یدکی خودرو تمام قسمتهای خودرو را شامل میشود.
سوی دیگر شگفتی به مکانیسم و کارکردن خودرو بازمیگردد که حرکت آن را موجب میشود. انفجار سوخت پمپاژ شده با هوای متراکم در فضای محدود بالای سیلندر باعث میشود که پیستون به سمت پایین حرکت کند. قسمت زیرین پیستون به وسیلهای به نام شاتون وصل است. سر کوچک شاتون توسط گژن پین به پیستون متصل شده و سر بزرگتر شاتون با واسطهای به نام یاتاقان به میل لنگ وصل شده است.
شاتون دارای حرکتی عمودی از بالا به پایین و یا از پایین به بالا است. شاتون این حرکت خود را به میل لنگ انتقال میدهد. میل لنگ به گونهای طراحی شده که حرکت عمودی شاتون را به صورت دورانی منتقل میکند. تا اینکه در نهایت حرکت به محور چرخ انتقال یافته و خودرو را به حرکت درمیآورد.
البته شاتون همیشه در مسیر درست خود حرکت نمیکند بلکه گاهی بنا به دلایلی از مسیر حرکتش منحرف میشود. اینجا همان جایی است که مالک خودرو دچار مشکلی جدی شده و خودرو راهی به جز عزیمت به تعمیرگاه ندارد.
شاتون زدن
در این وضعیت مالک خودرو باید هزینههای زیادی را صرف راهاندازی مجدد موتور خودرو نماید. این مصیبت وقتی عارض میشود که موتور، شاتون زده باشد. یعنی سر و کله شاتون از جای دیگر موتور درمیآید. در قدیم مرسوم بود که وقتی موتور، شاتون میزد اصطلاح دیگری را به کار میبردند که اکنون کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. این اصطلاح بیشتر در بین رانندگان خودروهای سنگین و مکانیکها مورد استعمال قرار میگرفت. یعنی وقتی موتور، شاتون میزد، از تعبیر جالبی استفاده میکردند و میگفتند: موتور، دست درآورده.
شاتون زدن و یا دست درآوردن موتور میتواند ناشی از ضربات وارده به بدنه موتور و یا عیوب در قطعات موتور باشد. مانند ضربات شدید حاصل از تصادفات به بدنه موتور و یا ضرباتی که پیستون در اثر نارسایی در انفجار و احتراق سوخت به شاتون وارد میسازد. همچنین فرسودگی یاتاقانها و یا عدم روغن کاری یاتاقانها سبب خرابی شاتونها میشوند. البته شاید به توان گفت که دنده معکوسهای بیجا، متداولترین علت شاتون زدن خودروها باشد.
دست درآوردن موتور یا همان شاتون زدن در خودروهای دیزلی سنگین به مراتب بیشتر از خودروهای بنزینی سواری رخ میدهد و از این طریق هزینههای بسیار سرسام آوری را بر مالکان این خودروها تحمیل میکند. حال اگر خریداران لوازم یدکی به جای اطمینان از اصالت کالا مبادرت به خرید هر گونه قطعهای کنند که فاقد اصالت لازم باشد، علاوه بر اینکه پول خود را برای خرید چنین قطعات یدکی به هدر دادهاند، موجبات تضعیف دیگر قطعات موتور خودروی خود را نیز فراهم آوردهاند. با خرید لوازم یدکی اصیل، میتوان به میزان قابل توجهی از هزینههای آتی خودرو کاست. ضمن آنکه از کار کردن صحیح و بیعیب و نقص موتور خودرو نیز آسوده خاطر شد.